Rouwen met penseel – een portret van de ziel

De periode tussen kerst en nieuw is vaak, zeker wanneer je in een rouwproces zit omwille van scheiding of overlijden of afscheid van je familie of misschien gewoon omdat je de dappere beslissing nam een nieuwe wending te geven aan je leven, de ergste periode van het jaar. Je mist je liefste, het oude vertrouwde, in honderdvoud. Het is een hele kluif om bij al die ongemakkelijke gevoelens te durven stilstaan, erin te ademen, erin aanwezig te durven zijn. Pen en penseel zijn voor mij middelen om aan zulke heftige gevoelens expressie te geven. De chaos in mij laat ik uit mijn hart en hand overvloeien op papier en canvas.

TIJD VOOR RAUWE ROUW

Deze eindejaarperiode nam ik de tijd om te rouwen. We sloten een relatie af, in liefde, na bijna zeven jaar. Het afscheid was in oktober, maar door onmiddellijk werk, retraites en reizen zette ik mijn emoties een tijdje op slot. In december, weer thuis op mijn Griekse eiland, kon ik er niet meer omheen. De eerste ochtenden na thuiskomst wakker worden in een leeg huis waren het ergst. Ik geraakte maar niet gewend aan zijn afwezigheid. Slaapdronken zocht ik hem: ‘Waar ben je?! Ben je al opgestaan?’ Huilend aan de keukentafel nam ik een besluit: ik ga bewust de tijd nemen om te rouwen. Heel bewust, aanwezig bij mijn lichaam, mijn keel, hart en buik waar ik zo verschrikkelijk veel pijn voelde. Wat wilde daar gehoord worden?

ZITTEN IN STILTE

Ik ben gaan zitten, in die nieuwe soort stilte in huis, een stilte die nu alleen van mij was en waarin hij nooit meer zou thuiskomen. ‘Wat nu?’ schreef ik in mijn schrijfboek, zette een punt, en bracht mijn hand in beweging met de lijn. Mijn lichaam reageerde meteen: er kwam een hoop verdriet aanzetten. Verdriet dat lang geen uitweg had gekregen, en dat erom smeekte om gedragen en getroost te worden … door mij.

‘Een portret’, ging het door mijn hoofd, ‘maak een portret van hem’. Ik ben geen kunstschilder, heb er bovendien weinig verstand van, maar het is iets dat ik als vanzelf doe als ik een uitlaatklep nodig heb voor gevoelens waar ik geen woorden voor heb. Net als lichttaal, of schrijven zonder woorden. Het is de beweging van penseel en pen die me in staat stelt om contact te maken met de diepere lagen in mezelf.

Ik stond mezelf toe – en dit was een grote stap, mezelf dit durven toestaan – om net zolang tot het portret klaar zou zijn – voor een laatste keer in hem te duiken.

DRIE DAGEN MEDITATIE

De impuls om het penseel op te pakken, werd een drie dagen durende meditatie. Drie dagen met ‘hem’, van ochtend tot nacht. Dagen waarin ik slechts oog had voor penseel én pen. Want schrijven deed ik ook, een schrijfboek vol. En tussen schilderen en schrijven ging ik zitten, ademen, voelen en kijken, daarbij ruimte gevend aan alles wat mijn lichaam maar wilde doen. Ik heb gegriend, gehuild, gevloekt, geschreeuwd, gejammerd maar ook gezongen, gelachen, gegierd, gedanst. Ik liet het gebeuren, laag voor laag. Hoe meer van hem op het doek verscheen, hoe minder hij nog in mij was.

De bewegingen op doek, brachten herinneringen naar boven, delen van ons verhaal, lessen die ons samenzijn me had gebracht. Wij waren sterke spiegels voor elkaar. Nog bij het afscheid spiegelden we elkaars liefde, liefde die we niet meer konden vertalen naar het dagdagelijkse leven. We hadden onze lessen geleerd.

STAP VOOR STAP

De stappen gingen als volgt. Ik schrijf het even neer, zodat je, als je er thuis mee aan de slag zou willen, hiermee zo’n beetje een handleiding hebt.

.

• Op het lege canvas, voor -en achterkant, schreef ik mijn gevoelens neer in lichttaal. Ik benadruk: gevoelens, want ik probeerde tegelijk heel bewust aanwezig te zijn bij wat ik kon waarnemen in mijn lichaam. Het ging me in dit proces niet om emoties (die worden getriggerd door de verhalen in mijn hoofd) maar wel bij wat ik in elk nieuw moment voelde. Wat ik met lichttaal precies bedoel, kun je lezen in mijn boek, in het deel Schrijven naar Boven).

*

• Overheen de lichttaal, maakte ik de eerste schets voor het portret. Als basis voor het portret nam ik een foto die ik nog op mijn telefoon had. Het schetsen gebeurde heel kinderlijk en speels, een beetje los van de foto. Daaroverheen maakte ik een tweede, en een derde, vierde, vijfde portret … Laag voor laag schilderde ik al zijn gezichten: zijn boze gezicht, zijn kinderlijke gezicht, zijn sexy gezicht, zijn masker, zijn grappige gezicht, … tot uiteindelijk meer dan dertig, allemaal over elkaar heen.

 

DE SCHOONHEID VAN VERDRIET

Wat ik voornamelijk deed, was kijken naar de foto op mijn telefoon. Telkens opnieuw. Die foto vermengde zich met de ‘foto’ die ik van hem had ik mijn ziel. Het kijken en schilderen ging telkens een laag dieper. Hoe meer lagen het portret kreeg, hoe dieper ik kon doordringen in de ziel. Dat gaat bij schrijven, ook zo, dacht ik, hoe meer ik over een bepaald onderwerp schrijf, hoe dieper ik kan doordringen tot de kern. Schilderen, en ook schrijven, is zo ontzettend helend voor het rouwproces, het versterkt en ondersteunt elkaar, het brengt naar buiten wat binnen zit, het maakt zichtbaar wat onder je huid zit. Schilderen en schrijven geven een gezicht aan het verdriet. Het toont de absolute zuivere pracht en schoonheid van verdriet.

HET GEZICHT VAN DE ZIEL

Traag en geduldig keek, schreef en schilderde ik, tot ik zijn ware, vredige, wijze gezicht, het gezicht achter al die andere gezichten, zag verschijnen op doek: het gezicht van zijn ziel. Ik schrok. Het was alsof hij plots levensecht voor me stond. ‘Ya sou, agapimou!’ zei ik, ‘Hallo, schat! Daar ben je dan!’ Ik kon er vanop een afstandje naar kijken: het gezicht waarmee hij geboren werd, het gezicht waarmee hij zou sterven, het gezicht van de ziel, dat enkel zichtbaar is in de ogen.

Het werd een levendig portret, zo voelbaar levensecht dat het een beetje griezelig is om het nog bij me in de buurt te hebben. Dit is zijn portret. Het behoort hem toe.

LIEFDEVOL AFSCHEID

De vierde en de vijfde dag (31 december!) nam ik de tijd om tussen andere activiteiten door, af en toe naar het portret te lopen, hier en daar details af te werken, erbij te zitten en de rust te voelen. Kijken naar hem, werd een meditatie. Herinneringen aan de ruzies en de nare gebeurtenissen van de voorbije maanden, waren niet belangrijk meer. Dit gezicht, deze rust, is wat overblijft. Met dit portret maakte ik de bewuste keuze om hem als een liefdevolle herinnering in mijn leven te bewaren. Een beeld waarmee ik verder kan. Want wat voor zin heeft het om de last van de nare dingen nog mee te sleuren? Het zijn niet zozeer de verhalen, de beelden, de herinneringen die belangrijk zijn. Het is de manier waarop ik er nu voor kies om ons verhaal in mijn verhaal een plek te geven.

Op 1 januari 2020 haalde ik het portret van de schildersezel af. Klaar. Een symbolische start van het nieuwe jaar.

DUIKEN NAAR DE ZIEL

Een rouwproces bewust aangaan, is de dapperste beslissing die je voor jezelf kunt maken. Het is niet makkelijk, en er komen heel wat gevoelens naar boven waarvan je misschien niet eens wist dat ze in je zaten. Misschien zit jij ook in een afscheidsproces en voel je de impuls om het penseel of de pen op te pakken? Doen! Ook al heb je nooit geschilderd of geschreven. Je hand en je hart wijzen je de weg.

.

Heb je graag begeleiding? Dan is mijn boek misschien voor jou. Kijk op: Schrijven naar bewustzijn.

.

Joey Brown is schrijf- en bewustzijnscoach, en auteur van het boek Schrijven naar Bewustzijn, Ontdek je ware verhaal. Ze woont op het eiland Ikaria.

P.S. Wil je graag op de hoogte blijven? Schrijf je dan in voor de NIEUWSBRIEF.

Neem ook regelmatig een kijkje op de FACEBOOKPAGINA!